Паміж цынізмам і пафасам

Калі Савочак ляснуўся туды, куды яму і належыла, мне было ўсяго 8. "Інтэлектуальна" я яго, можна сказаць, не засьпеў. Але на ўзроўні пачуцьцяў - засьпеў нават больш, чым хацелася б. Напрыклад, нюхам. У адпаведных аддзелах мозгу намёртва адклаліся спэцыфічныя пахі, якія адчуваў толькі ў Саўку:

1) Смурод савецкіх "авашчных". У якую б краму садавіны-гародніны я ў савецкім дзяцінстве ні заходзіў - паўсюль стаяў аднолькавы спэцыфічны спёрты, кіслы пах гнілі, ад якога рабілася душна і млосна. Пасьля распаду СССР гэты пах я не адчуваў больш ніколі.

2) Пах савецкіх унівэрмагаў. Крыніца гэтых "водараў" - аддзел, у якім прадаюцца беларускія савецкія (берасьцейскія і віцебскія) кілімы. Надзвычай магутны пах! Усяго адзін маленькі аддзел, а пахне мне на ўвесь унівэрмаг. Таму беларускіх унівэрмагаў стараюся ўнікаць - Саўку ўжо хутка трыццаць год як няма, а савецкія кілімы ўсё аніяк не распрададуць. Калі прынюхацца - амаль такі самы пах, толькі слабейшы, стаіць у аддзелах, дзе прадаюць беларускія мужчынскія гарнітуры. Хай мяне паправяць адмыслоўцы-хімікі ці таксіколагі, калі беларускія касьцюмы, якія так любяць чыноўнікі сярэдняй рукі, вырабляюць не з таго ж матэрыялу, што й берасьцейскія кілімы!

3) Зьнянацку харошы - водар танюткіх дзетсадаўсіх бліноў з маслам. Як я любіў тыя бліны! У дзяцінстве наогул не вылучаўся апетытам, але ў блінныя дні прасіў дабаўкі, і замест належных двух зьядаў шэсьць - на радасьць нянечкам і кухарцы; за што ад іншых дзяцей атрымаў мянушку чамусьці "жывадзёр".

Надоечы заходзіў у дзіцячы садок і - зноў адчуў той самы пах! Неверагодна. І садок іншы, і эпоха, а водар той самы. Колькі ні гатаваў бліноў сам - ніколі не атрымлівалася нічога нават аддалена падобнага.

Узяць штоле дзетсадаўскую кухмістрыню ў палон..

Староньняму назіральніку гэта не відавочна, але, у прынцыпе, я - лапа, душка і коцік. Усё радзей кагосьці рэзка асуджаю, і амаль заўжды пакідаю за кожным права жыць, як жывецца. Вы можаце насіць шкарпэткі пад сланцы, чытаць паўлу каэлью, выбіраць рагачоўскую згушчонку і нават класьці шашлык марынавацца пад гнёт - я вам і слова не скажу.

Але.

Ёсьць у мяне бзік - вулічныя аніматары. Гэта такія паскуды, якія апранаюцца ў касьцюмы казачных ва ўсіх сэнсах пэрсанажаў і соўгаюцца туды-сюды, альбо фарбуюцца белай фарбай і становяцца на пастамэнты, робячы бізнэс на.. на ня ведаю чым, але сам факт існаваньня гэтай зьявы наводзіць на думку, што бабкі нейкія на гэтым усё ж-такі муцяцца.

Тбіліскі рэстаран. Вячэраю, п'ю віно, нікога не чапаю. Аднекуль зьяўляецца мужчына ў вобразе Чарлі Чапліна - у астатнім з выгляду нібыта здаровы, зь дзьвюма нагамі, дзьвюма рукамі - і неспадзявана пачынае мяне церці часалкай-масажорам для сьпіны, зь ліку тых, якія можна пабачыць у крамах "усё па 2.40".</p>

"О-о-о," - кажа - "Бачу, ты ясі лобіо, а пад лобіо патрэбны добры масаж" - і, падла такая, трэ мне хрыбетнік!

Я зьдзіўлена азіраюся - зьдзіўлена настолькі, што "Чарлі Чаплін" тэхнічна рэціруецца, таропка пажадаўшы добрага вечару. Ну, дзякуй, чо - да цябе ён і быў добры..

Лісабон, Praça do Comércio. Любуюся пэйзажам. Позірк прасьлізгвае паўз "жывую скульптуру", абмазаную белай фарбай. Скульптура (з бляшанкай для манэтаў перад "пастамэнтам"), да таго нерухомая, ловіць мой позірк, сапраўды "ажывае" і зьнянацку мне падміргвае. Па задумцы гэта мусіць мяне, што называецца, анімаваць, але чаму тады мне так моташна?!

Мужык, я разумею, што ты творчая асоба, змагар зь Сістэмай, вольная птушка, і шукаеш сябе. Але ж, сцуко, табе з выгляду палтос! Як наконт кінуць нарэшце ганьбіцца і пашукаць нармальную стабільную працу на якую ненажэрную карпарацыю? Чаму, гледзячы на цябе, мне робіцца сумна і немавед за што сорамна?..

Што ж, прынамсі, ты ў свой палтос нешта робіш, а не стаіш на вуліцы з працягнутай рукой... Oh, wait!..

Калі я толькі пачаў прачэсваць у інтэрнэце марыйскія вёскі, то быў зьдзіўлены: аніяк не чакаў, што марыйскія абліччы апынуцца аж нагэтулькі азіяцкімі. Сапраўдныя індзейцы ў нейкіх 450 кіламэтрах ад Масквы!

Нават калі сьветлавалосыя і сьветлавокія (рэдка) - усё адно ўсходні элемэнт настолькі моцны, што антрапалагічна робіць марыйцаў, бадай, самымі мангалоіднымі фінцамі Еўропы. Больш мангалоіднымі нават за пражываючых нашмат усходней удмуртаў, што інтуітыўна здаецца парадоксам.

Ці ня ў тым ліку таму марыйцы наймацней з усіх фіна-вугорцаў РФ супраціўляюцца асіміляцыі? Паглядзіш на гэтыя смуглявыя, скуластыя, брунатнавокія, зьлёгку раскосыя абліччы - і міжволі падумаеш: ну якія з вас нафіг "рускія"?..

Зрэшты, мяркуйце самі.

1.


2.

( Collapse )

*Марыйцы (раней чарамісы) - фіна-вугорскі народ у РФ, які традыцыйна пражывае ў Сярэднім Паволжы - Марый Эл, часткова Кіраўская вобласьць і левабярэжная частка Ніжагародскае. У выніку т.зв. "чараміскіх войнаў" і ўцёкаў ад гвалтоўнае хрысьціянізацыі засялілі таксама перадуральле, пераважна паўночныя раёны Башкартастану. Наогул, наймацней сярод усіх еўрапейскіх народаў захавалі да нашага часу язычніцтва. І наймацней сярод фіна-вугорскіх народаў РФ супрацьстаяць русіфікацыі і асіміляцыі - асабліва менавіта ў Башкартастане, дзе пазіцыі марыйскае традыцыйнае рэлігіі асабліва трывалыя. Агульная колькасьць у РФ на 2002 год - 604.3тыс., на 2010 - 547.6тыс.

Сярод фіна-вугорскіх народаў РФ комі - асаблівы выпадак: свайго роду імпэрцы. Бадай, толькі яны ў гістарычны час ня столькі адступалі пад чужым націскам, колькі займаліся тэрытарыяльнай экспансіяй і пашырэньнем сваёй этнічнай тэрыторыі, заняўшы земляў памерам з Швэцыю. Комі выціснулі мансі далёка на ўсход, за Ўральскія горы, а на поўначы сустрэліся зь ненцамі, ад якіх навучыліся аленегадоўлі і рушылі далей, у тундру. На захадзе ж актыўна кантактавалі зь вепсамі, саамамі і рускімі. У выніку антрапалагічна комі ўяўляюць сабой поўны мікс - ад мары гестапаўца да сапраўдных індзейцаў.

Хоць усё адно блізкае сваяцтва з удмуртамі звычайна лёгка прачытваецца - усё тыя ж рудаватыя, рабаціністыя, крыху азіяцкія скуластыя абліччы.

1.

( Collapse )

*Комі-зыране - фінна-ўгорскі народ, карэннае насельніцтва Рэспублікі Комі, дзе складае каля чвэрці насельніцтва. Імкліва русіфікуецца: колькасьць у РФ паводле перапісу-2002 склала 293тыс, паводле перапісу-2010 - толькі 228тыс. Бліжэйшыя па мове народы - комі-пярмякі і ўдмурты.

Натуральна, ведаў і раней, што мокша і эрзя - розныя народы. Але да таго, як паглыбіўся ў тэму, нават не ўяўляў, што яны адрозныя аж настолькі!

Калі антрапалагічна макшане - шыракатварыя, скуластыя, адносна цёмныя - маюць у абліччы выразны азіяцкі элемэнт, то эрзяне, насупраць - сьвятлейшыя, далікатнейшыя, грацыльныя, больш еўрапейскія.

Часам нават здаецца, што менавіта эрзю нам "прадаюць" у якасьці ўзору "рускай прыгажосьці". Як тую ж Натальлю Вадзянову (эрзянку як мінімум на палову).

Але пад катам - не раскручаныя супэрмадэлі, а простыя вясковыя дзеўкі з эрзянскіх сёлаў (Качкурова, Дубёнкі, Ічалкі, Павадзімава, Ацяшава, Нізоўка, Баева, Вялікія Бярэзьнікі, Шокша, Кажлодка, Цяньгушава) Мардовіі - на хвіліначку, аднаго з найбяднейшых рэгіёнаў РФ.

1. Натальля Вадзянова

( Collapse )

1.

( Collapse )

Гэтым допісам распачну-тка я сэрыю сваіх антрапалагічных міні-досьледаў што да жаночае прыгажосьці народаў Масковіі.

Чаму пачаць вырашыў з удмуртак? Бо маю завочны сантымэнт да фіна-вугорскіх народаў. Заўжды спачуваў мірным бяскрыўдным вечна ўсімі цкаваным народам, у якіх не атрымалася. Але, да таго ж, у плане фізічнай прыгажосьці звычайна менавіта ўдмурты (і, адпаведна, удмурткі) сярод масквінаў лічацца, бадай, самым нязграбненькім і страшненькім народам. І, такім чынам, да майго завочнага сантымэнту далучаецца дадатковая эмоцыя - сумесь шкадаваньня і цікаўнасьці: а ці сапраўды там усё так, як здаецца масквінам?..

Некалькі гадзінаў вывучаў у ВК удмурцкія паблікі, прыглядаў фотанькі дзевак зь вясковых раёнаў, дзе імкліва таючыя колькасна ўдмурты ўсё яшчэ складаюць упэўненую пераважную большасьць - Алнашы, Дзябёсы, Кез, Малая Пурга, Шаркан - праглядаў сотні гэтых рудаватых, часам блакітна-, часам брунатнавокіх крыху азіяцкіх кранальна рабаціністых абліччаў, вылучыў пару-тройку найхарактэрнейшых, як здалося, тыпаў, адабраў па некалькі для кожнага. І вось што атрымалася.

1. Удмуртка з палаты мераў і вагаў:

( Collapse )

З расейскім стэрэатыпам пра ўдмуртак можна пагаджацца, можна не. Асабіста мне па выніках міні-дасьледваньня здалося, што яны - адныя зь лідэрак па распаўсюджанасьці strong i, асабліва, strange face'аў.

***
Удмурты - фіна-вугорскі народ, карэннае насельніцтва Удмуртыі. Як і астатнія фінскія народы РФ, імкліва русіфікуецца і зьмяняе этнічную самаідэнтыфікацыю: калі паводле перапісу-1989 у РСФСР налічвалася яшчэ 714,833 удмурты, то паводле перапісу-2002 іх у РФ засталося 636,906, а ўжо ў 2010 - толькі 552,299, зь якіх ва ўласна Удмуртыі - 410,584, што складае ўсяго 28% ад яе насельніцтва. Такім чынам, удмурты ператварыліся ў нацыянальную меншасьць на ўласнай радзіме, не складаючы большасьці ні ў водным з гарадоў Удмуртыі, і колькасна пераважаюць толькі ў некалькіх вясковых раёнах.

Найбліжэйшы па мове народ - комі.

Прадумваючы наступную вандроўку і ейны маршрут, міжволі ўсё адно ўтыкаюся ў Порту. І ўспаміны пра гэты горад літаральна вымушаюць хоць крыху імі падзяліцца.

..Порту - гэта наогул лепшае, што дагэтуль даводзілася бачыць. Пад ягонае абаяньне трапляеш адразу - з першага кроку, позірку, удыху, дотыку: ён надзвычай інтэнсіўна (і ўвадначас інтэлігентна неяк) узьдзейнічае адразу на ўсе твае органы пачуцьцяў, каб ты, прыгаломшаны, так да канца і не выходзіў з стану прыемнага культурнага і пачуцьцёвага шоку. Водар акіяну, нейкіх водарасьцяў, вільгаці, цьвілі і смажанае рыбы; крыкі чаек, гулкі грукат наземнага мэтро, рыпеньне прыступак драўлянае лесьвіцы ў старасьвецкім доме ў цэнтры; шурпатая тэкстура даўняе кладкі, парэнчы, дзьвярныя ручкі; і віды, віды!..

Поўны турыстаў, Порту, аднак, ня мае нічога агульнага з гэтымі гарадамі-атракцыёнамі для тур'я, зь якіх як быццам высмакталі душу, пакінуўшы адно каменную абалонку. Порту вельмі "жывы".

Супэрмаляўніча абшарпаны ў цэнтры (які - і гэта выдатным чынам вылучае Порту сярод іншых еўрапейскіх местаў - дагэтуль заселены гарадзкімі нізамі), у мадэрнай параднай частцы вакол Avenida dos Aliados Порту літаральна з іголачкі; а сучасная гарадзкая інфраструктура на вышыні паўсюль - я не магу зь лёту прыгадаць другі такі ж зручны буйны горад. Порту наогул вельмі сучасны, і ўжо ў часіны Эйфеля, ад якога тут застаўся мост праз Дору, быў такім - ня ў прыклад сталічнаму Лісабону.

Ну а каб зусім не заспойлерыць горад для тых, хто там пакуль ня быў, фотанькі пастараўся падабраць так, каб на іх не патрапілі найлепшыя, "хрэстаматыйныя" паштоўкавыя скайлайны. Так, адно фрагмэнты.

Але ўяўленьне, спадзяюся, хоць крыху дадуць.

Такім мы пабачылі Порту з першага позірку, з тэрасы апартамэнтаў, толькі выскачыўшы з мэтро і засяліўшыся. "Ужо няблага!" - падумалася тады...


( Collapse )

У мяне тут надоечы кватэрант зьявіўся.

Коцейка-падранак апынуўся вельмі інтэлігентным, дарма што падлетак. Вымушана пакідаючы яго двойчы на 15 гадзінаў, быў нутрана гатовы ўбачыць па вяртаньні дадому форменны вэрхал. Але ані табе падранае канапы, ані перакуленага келіха (хоць стаялі тыя дужа правакацыйна). Такое ўражаньне, нібыта ён вырашыў, што знаходзіцца на выпрабавальным тэрміне, і ўсяляк намагаецца напрацаваць імідж клёвага беспраблемнага чувачка. З такой зьявай як латок - відавочна знаёмы; есьць усё, што ні дам; нават кіпцікі з падушачак асабліва не выпускае - такі сабе мяккалапік. Вельмі кемлівы і камунікабельны. Камунікабельны аж настолькі, што адчуваньне, нібыта ў доме зьявіўся сабака, а ня кот. Паўсюль бегае хвосьцікам, становіцца на заднія лапкі і ніколі не ўпускае магчымасьці ўладкавацца на каленях. Трэба тэрмінова знайсьці яму гаспадароў, а тое сабе пакіну!

Але ж і дасталося яму! Глыбокія шнары, што йдуць праз усё цела - нібыта амаль зажылі; але сьвежыя раны давядзецца апрацоўваць. А з вокам вэтэрынарка абнадзейвае - можа, і ўратуем.

...Як бы назваць чувачка?


"Пссс, таварыш, я ж клёвы?.."

( Collapse )

Прызнацца, цяжка брацца пісаць нейкія справаздачы. Прасьцей, здаецца, зноўку туды махнуць! Таму вельмі сьцісла (калі не сказаць "суха") і колькі фотак.

Pueblos Blancos - гэта, па-наску, "белыя вёскі" - тыповыя для Андалусіі паселішчы. І самае знакамітае зь іх, наймацнейшы цэнтр прыцягненьня для турысцкай браціі - Ронда.

З Кадысу да яе ехалі не раўнінай, але адмыслова горным сэрпантынам A372 - пішуць, адным з найпрыгажэйшых у Іспаніі. Хоць па маляўнічасьці ў маіх вачах ён і прайграе прасёлку А601, якім дабіраліся з Мадрыду да Сэговіі, але лішняй гадзіны я б яму і зараз - ведаючы - не пашкадаваў.


( Collapse )